Niedzielna ciekawostka – pałac w Kościelcu pod Kołem i reduta Ordona

Reduta Ordona – fakty i mity

Tym, którzy jednak z jakichś powodów, nie znają ani Ordona, ani jego Reduty, ani wiersza Mickiewicza o nich, krótko wyjaśnię, że jest on opisem obrony Warszawy przed Rosjanami podczas powstania listopadowego, we wrześniu 1831 przez załogę Reduty 54, gdzie dowódcą artylerii był Julian Ordon. Utwór powstał na podstawie relacji uczestnika tych wydarzeń, przyjaciela Mickiewicza, Stefana Garczyńskiego, który wydał ten wiersz w Paryżu w 1833. W scenie finałowej Ordon, nie chcąc oddać wrogowi amunicji, wysadza się wraz z całym jej składem w powietrze. Jednak w rzeczywistości tak nie było. To czysta fikcja poetycka.

Hrabia von Kreuz i Kościelec

Reduta została zdobyta przez żołnierzy gen. jazdy hrabiego Gwalberta Cypriana von Kreuza. Zresztą ten sam hrabia von Kreuz bardzo wykazał się w pacyfikacji Powstania Listopadowego. Brał udział między innymi w szturmie Warszawy. Trzynaście lat później car Mikołaj I nadał von Kreuzowi majątek w Kościelcu pod Kołem. Można więc uznać, że nadanie Kościelca, którego roczny dochód szacowano na 30 tysięcy złotych polskich, było wynagrodzeniem za wieloletnią służbę w armii rosyjskiej, a w tym za zdobycie słynnej Reduty Ordona.

To Ordon przeżył?

Opinia o wysadzeniu reduty nr 54 przez Ordona była długo kwestią bezsporną. Pierwszą rysą w tej opowieści było zjawienie się żywego Ordona, który po długiej tułaczce na obczyźnie pojawił się w kraju i począł sam pogłoski o swym czynie i zgonie prostować i za każdym razem szczegóły odmiennie przedstawiać. Skrupulatne badania K. Bartoszewicza, oparte tak na sprzecznościach wynurzeń Ordona, jak na zeznaniach gen. Mierosławskiego, a wreszcie na kategorycznym stwierdzeniu gen. Lewińskiego, zastępcy szefa sztabu, gen. Prądzyńskiego, zdegradowały ostatecznie Ordona z roli „patrona szańców”.

Jeden z najbardziej spektakularnych zespołów rezydencjonalnych końca XIX wieku w Królestwie Polskim

W okresie średniowiecza istniała w Kościelcu budowla w typie dworu obronnego, a od połowy XVII wieku rezydencja starościńska starostwa kolskiego. Syn Gwalberta Cypriana von Kreuz - Aleksander Henryk, w 1889 roku przebudował wcześniejszą siedzibę nadając jej zróżnicowaną, bardzo ciekawą formę. W efekcie powstał jeden z najbardziej spektakularnych zespołów rezydencjonalnych końca XIX wieku w Królestwie Polskim. Hrabia Aleksander zwrócił się ze zleceniem projektu do Józefa Benedyktynowicza Chrzanowskiego, absolwenta Instytutu Inżynierów Cywilnych w Sankt Petersburgu. Projekt zakładał dobudowanie do starszej, założonej na planie litery „U”, budowli położonej nad skarpą, pamiętającej prawdopodobnie czasy starościńskie.

Liceum Plastyczne

Dziś pałac von Kreuzów jest siedzibą Liceum Plastycznego.